“In 2050 staat de wereld op zijn kop”

Joachim De Vos, medevoorzitter van toekomstbelevingscenter Living Tomorrow en oprichter van innovatie- en strategieconsultant TomorrowLab en professor Scenarioplanning bij Universiteit Gent, is net terug van een inspiratiebezoek aan Silicon Valley. Hij reist de wereld rond om advies en presentaties te geven hoe je als ondernemer succesvol innoveert. We vroegen hem om een blik op de toekomst te werpen op de sectoren waarin wij met onze Fabrieken voor de Toekomst actief zijn.

De term innovatie wordt vaak naar voor geschoven maar hoe vult u dit woord concreet in?

“Innovatie is het exploreren van nieuwe ideeën die leiden tot succesvolle producten, diensten, processen en winstgevende businessmodellen. Maar innovatie wordt vaak verkeerd begrepen. Ik kan niet voldoende benadrukken dat innovatie ervoor zorgt dat wij morgen nog relevant zijn. En die winst hoeft niet altijd per definitie een geldelijke waarde hebben. Winst kan je ook boeken door meerwaarde te creëren op andere domeinen bijvoorbeeld meer kwaliteit. Maar een belangrijke voorwaarde om van innovatie te spreken is dat de maatschappij die vernieuwing adopteert. Anders blijft het gewoon een goed idee of uitvinding.”

Als innovatie noodzakelijk is om morgen nog te bestaan, waarom loopt het dan vaak mis?

“Bedrijven gaan op twee verschillende manier met innovatie om. De goede manier is wanneer innovatie in de structuur van de organisatie ingebed is en top-down verloopt. Maar bij de meeste bedrijven valt bijvoorbeeld het organiseren van een innovatiecafé onder de noemer innovatie. Dit zorgt voor een piek van creativiteit. Maar wanneer je die energie niet kanaliseert en er niet in slaagt om de top te bereiken dan valt het stil. Dit creëert frustratie bij de werknemers die er hun energie in staken. Vooral in tijden wanneer het even minder gaat, wordt op innovatie bespaard als ‘nice-to-have’. En net dan heb je innovatie nodig. Never waste a good crisis zoals Churchill zei."

"Bezig zijn met innovatie is als een vuur dat nooit gedoofd mag worden. Het moet altijd minstens op waakvlam staan. Het is belangrijk dat je binnen je bedrijf mensen de opdracht en verantwoordelijkheid geeft om structureel met innovatie bezig te zijn.”

Welke uitdagingen staan ons te wachten? Hoe ziet de wereld er pakweg tegen 2050 uit?

“De komende 30 jaar wordt de wereld op zijn kop gezet, daar ben ik zeker van. De grootste uitdaging vormt ongetwijfeld de schaarste van grondstoffen. Als we de huidige consumptie verder zetten, schat men dat de bestaande gasvoorraden tegen 2050 uitgeput zullen raken. Ook uranium, zink lood en indium zijn aan het huidige tempo van consumeren tussen 2030 en 2040 uitgeput. Vaak zijn die grondstoffen afkomstig uit een niet zo stabiele omgeving wat de complexiteit alleen maar vergroot. Denk maar aan de huidige energiecrisis. Het belang van blauwe en groene energie zal ook meer en meer toenemen."

"Daarom is het belangrijk dat we nadenken hoe we alle materialen maximaal en zo efficiënt mogelijk blijven hergebruiken. Dan komen we automatisch uit bij circulair ondernemen. Hoe verander je bestaande producten die hergebruikt kunnen worden? Hoe kunnen we nieuwe materialen met duurzaam plastic blijven maken? Hoe produceren we energiezuinig en duurzaam? Enkel door te innoveren vinden we hiervoor oplossingen. Die trend zet zich ook door in de bouwsector. Bouwbedrijven brengen herbruikbare materialen die ze gebruiken bij constructies digitaal in kaart en na het slopen zoveel jaar later hergebruiken ze deze grondstoffen.”

Niet alleen de grondstoffen worden schaarser, ook de bevolking blijft toenemen.

“Dat brengt ons bij de uitdaging van voedingsproductie. Er wordt verwacht dat de wereldbevolking nog zal verdubbelen. Dat betekent dat er minder land beschikbaar is om voeding te produceren. Europa is op vlak van voedselproductie al redelijk efficiënt maar we zullen de lat nog hoger moeten leggen. Ik verwacht een groei van alternatieven voor vlees zoals we het vandaag kennen zoals kweekvlees of proteïnealternatieven. Vlees van dierlijke oorsprong wordt nu te goedkoop – als junkfood - verkocht. Eerder kweekvlees zal in de plaats komen. In de toekomst ligt er minder vlees op ons bord maar het zal zeker niet verdwijnen. De kwaliteit van vlees zal wel verhogen want er is een toenemende vraag van de consument voor eerlijke voeding. En dat begint al vanaf de landbouw. Hoe gaan we duurzaam, milieuvriendelijk en zo efficiënt mogelijk te werk. Dat vergt onderzoek en ook hier komen uit bij innovatie.”

De gemiddelde consument heeft een groeiend bewustzijn voor gezonde voeding en gezondheid in het algemeen. Hoe zal onze gezondheidszorg evolueren?

“Technologie is nu al zo verweven met de gezondheidssector dat we spreken van digital health. Tegenwoordig kan er al een half ziekenhuis aan de pols van een patiënt hangen. Deze zogenaamde wearables verzamelen data en helpen dokters met de diagnose en behandeling. Op termijn zie ik dit verschuiven van de nu voornamelijk alarmfunctie naar een preventiefunctie. Hamvraag blijft hoe we uit continu meten lessen kunnen trekken die onze gezondheid verbeteren."

"We onderzoeken hoe we met implementatie van technologie zoals bijvoorbeeld artificial intelligence langer thuis kunnen blijven, ook op oudere leeftijd. En de levenskwaliteit gaat met deze thuishospitalisatie niet achteruit, integendeel. Bijvoorbeeld iemand met diabetes had vroeger een traject dat na 20 à 30 jaar vaak toch onvermijdelijk in het ziekenhuis eindigde. Tegenwoordig monitort een digitale tool alles en ten gepaste tijd dient een pompje direct de correcte hoeveelheid insuline automatisch toe. Dat helpt veel leed voorkomen. De patiënt krijgt ook onmiddellijk inzicht in het effect van de voeding op zijn lichaam. In de toekomst – daarvan ben ik overtuigd - zullen er andere gelijkaardige trajecten volgen voor andere ziektes.”

Verwacht u nog andere spectaculaire evoluties in bepaalde sectoren?

"Tijdens mijn trip naar Sillicon Valley was ik serieus onder de indruk van de mogelijkheden van dronetechnologie. Door een meer soepele wetgeving staan ze in de Verenigde Staten al veel verder dan bij ons. We bezochten bedrijven zoals Nuro die al in de buurt van San Francisco autonome onbemande wagentjes boodschappen aan huis te laten brengen. Of Wisk die experimenteren met een prototype van een elektrisch onbemande vliegende taxi voor vier personen. Dit toestel haalt snelheden tot 200 kilometer per uur en blijft 30 minuten in de lucht."

"Ik verwacht dat deze toepassingen ook bij ons vrij snel intrede zullen doen en een grote impact op ons dagelijks leven zullen hebben. Daarom moeten we hier sneller een minder conservatieve regelgeving krijgen om autonome technologie op het land, in de lucht en in het water te kunnen uittesten op grote schaal.”

Na 27 jaar dagdagelijks intens bezig te zijn met het begeleiden van bedrijven bij het toepassen van innovatie, pende Joachim De Vos zijn ervaring neer in het boek ‘Why Innovation Fails’. “Door het begeleiden van al die bedrijven heb ik zelf veel opgestoken. Dezelfde elementen komen ook vaak terug. Uiteindelijk bundelde ik in mijn boek 7 sleutels tot succes die grote en middelgrote bedrijven helpen om duurzaam te innoveren”, vertelt Joachim De Vos.

De 7 sleutels tot succes:

1. Techlenzen op de toekomst

Maak een goede inschatting wanneer welke technologie zal evolueren en investeer op het juiste moment. Je mag met andere woorden de boot niet missen maar je mag de timing ook niet overschatten.

2. Is je organisatie future fit?

Test of je organisatie klaar is voor de toekomst met deze formule:

Opgelet: deze formule telt enkel in snel veranderende tijden!

3. Structureer innovatie

Metsel een innovatiebeleid in je organisatie in.

4. A winning innovation team

Stel een winning team samen: de juiste mensen met de juiste capaciteiten. Je hebt minstens 4 tot 5 bepaalde skills nodig.

5. Drie horizons naar je toekomst

Maak een strategie op korte termijn, middelkorte termijn en lange termijn. Elke periode vergt een andere aanpak.

6. Scenario’s als kern van je innovatiestrategie

Leer methodologisch in de toekomst kijken en je op de juiste manier voor te bereiden op het ondenkbare. Het blijft duidelijk uit de praktijk dat organisaties die dit doen succesvoller zijn.

7. Ecosystems, better together

Vind de juiste partners om de nodige expertise te bundelen en nieuwe diensten en producten te ontwikkelen voor de markten van morgen.